Diagnozując chorych opieramy się na objawach zgłaszanych przez pacjentów i oznakach stwierdzanych przez lekarza w badaniu przedmiotowym oraz wynikach badań dodatkowych.
O ile oznaki z badania przedmiotowego są bardziej obiektywne (mogą je zaobserwować inne osoby) i raczej związane z chorobami somatycznymi, to objawy zgłaszane przez pacjenta mogą być prawdziwe lub zmyślone. Podawanie nieprawdziwych objawów może wynikać z ukrytych celów chorego w oszukaniu lekarza (jak mówił dr House „wszyscy kłamią”) lub być objawem choroby psychicznej.
Niestety w większości przypadków nie mamy testów diagnostycznych (laboratoryjnych, obrazowych) pozwalających rozpoznać chorobę psychiczną, dlatego też pewne rozpoznanie choroby psychicznej jest rozpoznaniem z wykluczenia chorób somatycznych. Istnieją przecież choroby somatyczne, które zakłócają prawidłowe funkcjonowanie sfery psychicznej pacjenta (np. przełom tarczycowy).
Ujęcie tego procesu diagnostycznego w algorytm wbrew pozorom nie jest takie proste. Powinniśmy wykluczyć osoby zupełnie zdrowe, choroby somatyczne, psychiczno-somatyczne oraz zmyślanie objawów przez pacjenta. Dopiero po wykluczeniu chorób somatycznych pozostają choroby psychiczne. Niestety wykluczanie 50 tysięcy chorób w praktyce jest niemożliwe, dlatego też ograniczamy się do najczęstszych i najbardziej prawdopodobnych chorób somatycznych. Uproszczenie takie może nabierać na sile w praktyce ambulatoryjnej – np. w POZ, gdzie można z powodu braku czasu, pieniędzy i możliwości diagnostycznych w ramach NFZ, szybko przypisać choremu łagodne zaburzenia psychiczne i hipochondrię niż diagnozować wiele mało prawdopodobnych chorób.
Spróbuję stworzyć własny algorytm, do którego zainspirował mnie algorytm prof. Piotr Zaborowskiego PZW-“Filozofia postępowania lekarskiego” -„Graf przedstawiający podejmowanie decyzji przez lekarza str. 128 ryc. 3.12)
Problemem diagnostycznym jest także oszukiwanie lekarza przez pacjenta w celach osiągnięcia własnych korzyści (majątkowych np. wyłudzenia darmowej usługi medycznej, nienależnych odszkodowań ubezpieczeniowych, zwolnienia lub zaświadczenia lekarskiego oraz korzyści niematerialnych –np. przedłożenia zaświadczeń w sądzie, zakładzie pracy, leków przez osoby uzależnione, zdobycia leków w celu zaszkodzeniu innej osobie – w tym otrucia) lub zespół Münchausena i zastępczy zespół Münchhausena
Bywa, że pacjent z góry zamierza oszukać lekarza (np. wyłudzić 100% rabat na usługę medyczną) i starannie się przygotowuje do oszustwa. Z reguły są to osoby bardzo inteligentne, ale pozbawione skrupułów moralnych. Nie jest dla nich ważne, czy ucierpi na tym lekarz. Mogą zdarzyć się osoby, które chcą, aby lekarz cierpiał razem z nimi i mieć z tego satysfakcję, a nawet wikłać lekarza w bezpodstawne procesy sądowe (jeśli trafią na prawnika zainteresowanego materialnie podtrzymywanie sporu sądowego – to proces się eskaluje i może trwać latami).
Wówczas należy się zastanowić, czy jest to tylko zła wola pacjenta, czy może jest to zachowanie socjopatyczne uwarunkowane czynnikami wychowania i oddziaływania społecznego. Może jest to jakaś forma zaburzeń dysocjacyjnych (psychopatycznych) mogących mieć podłoże organiczne (choroby somatycznej wrodzonej lub nabytej).
Okazuje się, że około
| osobowość dyssocjalna (psychopata) | Socjopata |
| 5% mężczyzn i 1% kobiet | Co piąta osoba (20%) może mieć cechy socjopaty |
| OBJAWY | |
| Osoby dyssocjalne cechuje brak empatii, drażliwość, agresywność, antyspołeczność, impulsywność, kłamliwość. Typowa jest skłonność do łamania prawa – kradzieży, włamań, handlu narkotykami Zaburzenia dyssocjalne mogą objawiać się także nadużywaniem substancji psychoaktywnych, samookaleczaniem, a nawet samobójstwem.
Osobowość dyssocjalna to antyspołeczne zaburzenie osobowości. Osoby mające to zaburzenie wyznają zasadę, że najważniejsze jest zaspokajanie własnych potrzeb, bez względu na koszty i dobro innych, a ich działania są wynikiem chłodnej kalkulacji i dobrowolnego wyboru. Osoby z psychopatią charakteryzują się skłonnością do przemocy, chłodem emocjonalnym, silnie utrwalona postawą braku odpowiedzialności, nieprzestrzeganie norm i zasad społecznych, nieutrzymywanie bliskich relacji z innymi, trudność w nawiązywaniu relacji, bardzo mała tolerancja frustracji i niski próg wyzwalania agresji, w tym zachowań gwałtownych, obwinianie innych o swoje niepowodzenia, niezdolność przeżywania poczucia winy i korzystania z doświadczeń, zwłaszcza z doświadczanych kar, lekceważenie innych ludzi, brak zdolności wysnuwania wniosków z doświadczeń z przeszłości. |
traktowanie ludzi instrumentalnie, wykorzystywanie ich dla własnych celów, brak przywiązania do drugiego człowieka, nienawiązywanie prawdziwej przyjaźni, brak czułości i troski w związkach, brak wstydu i wyrzutów sumienia.
|
| PRZYCZYNY | |
| · czynniki środowiskowe: czyli nieprawidłowa socjalizacja, patologiczna struktura funkcjonowania rodziny, brak jednego z rodziców, nieobecność jednego z rodziców w życiu dziecka z powodu separacji lub rozwodu, agresja, kłótnie, uzależnienia od alkoholu, chwiejność rodzicielska i brak konsekwencji w wychowaniu, wychowanie wśród patologicznych rówieśników, nadużywanie substancji odurzających, nadopiekuńczość, jak i jawne odrzucenie dziecka, manipulowanie uczuciami innych, oziębłość społeczna, znieczulica;
· przyczyny fizjologiczne: przebyty uraz głowy, wrodzone wady genetyczne ośrodkowego układu nerwowego, niedojrzałość mózgu i dysfunkcje układu limbicznego (odpowiedzialne za emocje i motywacje), zaburzenia w układzie genetycznym człowieka, szczególnie wśród mężczyzn, którzy mają dodatkowy chromosom Y (zestaw XYY sprzyja nadpobudliwości i agresji). · zachowania w dzieciństwie i okresie dojrzewania poprzedzone zaburzeniami określane jako psychopatia dziecięca; · dysregulacja serotoniny, kortyzolu i testosteronu może być przyczyną w powstawania agresywności i zachowań antyspołecznych- nieprawidłowości w ich stężeniu. |
socjopatą może zostać osoba, na którą wpływ mają negatywne zachowania rodziców, takie jak:
|
Socjopata a psychopataIstnieje kilka różnic między socjopatą a psychopatą. Zasadniczą jest to, że działania psychopaty są bardziej impulsywne i kompulsywne, ponadto taka osoba nie jest w stanie zapanować nad sobą tak dobrze, jak robi to socjopata. Nie potrafi także zrozumieć emocji, więc jedynie stara się je naśladować. Socjopata natomiast doskonale się na nich zna i wykorzystuje je w celu przyciągnięcia do siebie innych. Głównej różnicy należy jednak szukać w samych przyczynach psychopatii, a także socjopatii. Na ukształtowanie cech socjopaty mają wpływ różne zdarzenia, niewłaściwe wzorce czy przeżyte traumy. Socjopatia należy więc do zaburzeń osobowości, które mogą być nabyte, natomiast psychopatia związana jest z genetyką oraz biologią. W mózgu takiej osoby zachodzi nierównowaga chemiczna, czego przejawem są kompulsywne zachowania. Warunki środowiskowe nie wykazują zatem w tym przypadku tak dużego wpływu, jak ma to miejsce w przypadku socjopatów. |
|
Osobowość dyssocjalna – charakterystyka, objawy, przyczyny
Autor Magdalena Chamerska
Socjopata – charakter i leczenie. Jak rozpoznać socjopatę?